Nooit meer plastic. Dit is het natuurlijk alternatief voor kunststof van Paques Biomaterials uit Balk. Een nieuwe grondstof die heel groot kan worden.
Na een aanloop van elf jaar gaat Paques Biomaterials uit Balk de markt op met een natuurlijk alternatief voor kunststof, PHA. Gemaakt door bacteriën uit organische afvalstromen en volledig bio-afbreekbaar. De nieuwe grondstof kan heel groot worden. ,,De tijd is er rijp voor.’’
Een normaal bedrijf heeft mensen in dienst. Bij Paques Biomaterials in Balk doen miljarden microben het meeste werk. Dag en nacht zetten de eencelligen organische afvalstromen om in polymeren die in alles op plastic lijken. Op één eigenschap na. Stop ze in de grond of gooi ze in het water, en na verloop van tijd vind je er niets meer van terug. De afbraakperiode is bovendien programmeerbaar. Een plastic soep van polyhydroxyalkanoaat (PHA)? Vergeet het maar.
De oplosbaarheid, de winning uit afval en de natuurlijke technologie maken de nieuwe grondstof in de opkomende klimaateconomie een serieus alternatief voor plastic. ,,Iedereen is geïnteresseerd’’, zegt directeur Joost Pâques. ,,Maar daarmee hebben we nog geen betalende klanten. In de circulaire economie moeten we alle waardeketens opnieuw bouwen. Zonder die ketens wil niemand met je samenwerken.’’
Verschuiving gaande in de industrie
Ontwerpers, mengers, tussenhandel, fabrikanten, winkels en marketeers, allemaal hebben ze lang op elkaar gewacht. Eindelijk is er beweging. Niet alleen is de prijs met ongeveer 5 euro per kilo aanvaardbaar geworden, bovenal is de mentaliteit aan het veranderen. ,,Het gevoel van urgentie is nog nooit zo groot geweest. De tijd is nu. Er is echt een verschuiving gaande in de industrie’’, zegt René Rozendal, die als biotechnoloog vanaf het begin betrokken is bij het project en nu directeur is van Paques Biomaterials.
,,Heel lang legden bedrijven de verantwoordelijkheid voor duurzame keuzes vooral bij de consument. Zelf bleven ze plastic produceren. Hoe goed je dat ook scheidt, altijd blijft er lekkage. Een flink percentage belandt in zee. Op dit moment zeggen de merkhouders steeds vaker: we moeten zelf voor oplossingen zorgen.’’ Unilever sprak dat bijvoorbeeld laatst nog onomwonden uit op het WetsusCongres in Leeuwarden. Joost Pâques: ,,De maatschappelijke druk neemt ook toe natuurlijk. Shell voelt zich door rechtszaken gedwongen om richting duurzaamheid te bewegen.’’
Doorbraak
Elf jaar van onderzoek, testen en verfijning van de technologie heeft Paques Biomaterials achter de rug. Rozendal zag de opbrengst groeien van een kilo per jaar naar bijna een kilo per dag. Indrukwekkend, maar nog steeds veel te weinig. Marktpartijen die willen experimenteren, vragen tientallen kilo’s. ,,We zaten in een kip/ei-situatie’’, vertelt de directeur. ,,Wij konden geen 50 tot 100 kilogram leveren. Daarvoor moeten we opschalen, maar dat kon pas wanneer we meer zekerheid over afzet hadden.’’
Er was een doorbraak nodig. Die is nu geforceerd door een groep believers , waaronder overheden en waterschappen. Gezamenlijk investeerden ze meer dan 4 miljoen euro in een demonstratiefabriek in Dordrecht die 25 kilo per dag moet gaan produceren. Vlot na de opschalingsstap moet dan het pad naar de commercie begaanbaar zijn, rond 2023.
Naam gezocht
Even terzijde, 25 kilo van wat eigenlijk? In Balk kauwen ze nog op een term voor het witte poeder. ‘Biopolymeren’ is te abstract, ‘bioplastic’ is feitelijk onjuist. Het wachten is op een eurekamoment, vergelijkbaar met de dag waarop ‘auto’ het beste woord voor ‘gemotoriseerde paardenkoets’ bleek. Tot die tijd spreken de technologen over PHA of PHBV. PHA staat voor een familie van energiereserves die bacteriën in hun celletjes produceren. PHBV staat voor een specifiek lid van die familie.
Potentieel gloort een miljardenmarkt (de wereld producent per jaar 350 miljoen ton plastic), maar daar denken ze in Balk vooreerst totaal niet aan. Pâques: ,,Hoofdzaak is dat we laten zien dat we de productie onder controle kunnen houden, ook als we een factor 100.000 opschalen.’’ Markten te kust en te keur, want de biopolymeren zijn net zo licht, sterk of elastisch te maken als conventioneel plastic. En ze laten zich op allerlei mogelijke manieren verwerken. Gieten, schuimen, blazen, spinnen, bedrukken, mengen, er zijn nauwelijks beperkingen.
Borstels, vispluis, stickers
Vooralsnog zet Paques Biomaterials in op niches en niet op bijvoorbeeld de verpakkingsindustrie. Die is weliswaar omvangrijk, maar de marges zijn er uiterst dun. ,,Voor ons is de belangrijkste vraag: waar heeft de superieure afbreekbaarheid van ons product het meest zin?’’
De directeuren sommen op: ,,Denk aan meststoffen die nu nog plastic coatings hebben. Die belanden allemaal in de bodem. Die van ons lossen op. Of de mulch films waarmee vollegrondsgroenten afgedekt worden. Daarvan blijven hele stukken op de akker liggen. Stickertjes op fruit, timmerdraad, vispluis. Of wat dacht je van borstels op veegmachines. Die slijten, maar waar blijft al dat plastic?’’
Stroom van innovaties
In de wereld van plasticvervangers is Paques Biomaterials bepaald niet de enige die zich roert. Tekenend is de snelle groei van de internationale brancheclub GO!PHA, met leden die een aanzwellende stroom innovaties genereren. De ene na de andere ontwikkelaar weet polymeren te winnen, vaak uit gewassen die concurreren met voedsel, zoals mais, suiker en plantaardige olie. Soms met behulp van chemische technologie. Het resultaat is niet altijd volledig bioafbreekbaar. Naar eigen zeggen is Paques Biomaterials wereldwijd de enige die in deze tak van sport de drie belangrijkste duurzaamheidsparameters combineert: natuurlijke technologie, afval als bron en volledige bioafbreekbaarheid.
Een andere troef is de ervaring die het familiebedrijf Paques heeft met opschaling. De onderneming (ruim 400 werknemers) bracht vaker wereldwijd eigen technologie tot commerciële wasdom, zoals installaties die biogas ontzwavelen, of metaal en sulfaat uit afvalwater terugwinnen. Samen met dochters in Azië, Noord- en Zuid-Amerika genereerde Paques in 2020 71 miljoen euro omzet. Sinds anderhalf jaar is het familiebedrijf in handen van het Duitse SKion Water, maar Paques Biomaterials is buiten deze transactie gebleven.
Uithoudingsvermogen
Gevraagd naar een patroon van kantelmomenten in opschalingsprocessen, komt Joost Pâques met een verrassende stelling. ,,Zo kijken we daar niet tegenaan. Ik denk dat opschalen vooral te maken heeft met uithoudingsvermogen. Als je ergens in gelooft, moet je dat geloof, dat gevoel, overbrengen. Dat is niet gemakkelijk. Afnemers moeten het zelf voelen, dan werkt het. Dan kan je gaan bouwen aan een ecosysteem.’’
Vanwege Paques’ ervaring met technologisch en commercieel opschalen is Balk het hoofdkwartier van de nieuwe BioBizz Hub, die jonge biotechnologie-bedrijven een vliegende start wil bezorgen. Een oude productiehal is omgetoverd in een verzameling van acht kantoorkubussen en een laboratorium. Paques Biomaterials heeft er al zijn uitvalsbasis. Een andere huurder is de start up Fertipaq dat zich richt op hergebruik van zwavel uit gas. Binnenkort krijgen zij gezelschap van Recell dat de wereld wil veroveren met duurzame cellulose. Bedrijven als Ecoloro, Waterknight en Susphos (Friese start up van 2021) waren er al eerder actief.
En dan, als de markten aanslaan, wat is dan het voorland? Elke waterzuivering en elke fabriek met afvalwater een eigen biopolymerenreactor? ,,Dan kom je in de logistiek’’, zegt Rozendal. ,,Misschien is het beter om per regio te werken met enkele grote centrales. Dat gaan we de komen de tijd uitzoeken. ’’
